Στις 20 Ιουλίου το Αγγελόκαστρο τιμάει τη μνήμη του προφήτη Ηλία στο παλιό ξωκλήσι που είναι χτισμένο νοτιοδυτικά του χωριού στην κορυφή ενός λόφου κοντά στο ποτάμι του Αχελώου.
Το μικρό και ταπεινό αυτό ξωκλήσι είναι παλιότερο και απ το μοναστήρι του Παντοκράτορα, αφού είναι χτισμένο πριν από το 1715 σύμφωνα με χρονολογία που ήταν χαραγμένη σε παλιά ξύλινη πόρτα του.
Εκεί γράφτηκε ο αιματηρός επίλογος της άτυχης εξέγερσης της δυτικής Ελλάδας το 1770 [πολλά για τον αϊ - Λια θα βρει ο ενδιαφερόμενος στα βιβλία μας για το Αγγελόκαστρο].
Η σχέση των κατοίκων με το ξωκλήσι είναι βιωματική καθώς απ την παιδική ηλικία πάμπολλες φορές έχουν ανηφορίσει για ν ανάψουν το κερί τους, παραμονή και ανήμερα της γιορτής. Η θέα που απολάμβανε ο προσκυνητής από το ύψωμα του προφήτη ήταν εξαίσια. Έβλεπε όλον τον κάμπο του Αγγελοκάστρου, τις καλλιέργειες, τα δέντρα, το Δίμικο, το συνοικισμό του Σταθμού, μα προπάντων, πολύ κοντά, τον μεγαλόπρεπο Αχελώο. Τώρα δεν βλέπει κανείς τίποτα, μόνο ουρανό! Μεγάλωσε και θέριεψε ο λόγγος γύρω από το ύψωμα και δυστυχώς στερεί τη χάρη και την ομορφιά της φύσης απ τα ανθρώπινα μάτια. Έκλεισε κυριολεκτικά ο τόπος, το εκκλησάκι δεν φαίνεται, είναι παρατημένο, εγκαταλειμμένο στη μοίρα και στα γεράματά του.
Από χρόνια πολλά είχα επισημάνει την κατάσταση εγγράφως στους υπεύθυνους της τοπικής αρχής, χωρίς καμία ανταπόκριση. Το αποτέλεσμα; Φέτος, εξαιτίας αυτής της κατάστασης, ούτε ο εσπερινός ούτε η λειτουργία ανήμερα της γιορτής θα γίνουν εκεί αλλά στο μοναστήρι του Παντοκράτορα. Προσωπικά φοβάμαι - και έχω λόγους να φοβάμαι - πως θα καθιερωθεί. Αν συμβεί, θα είναι ντροπή και ασέβεια να σταματήσει ο γιορτασμός, αυτό το μικρό πανηγύρι του Αι - Λιά, ύστερα από αιώνες. Ντροπή και ασέβεια απέναντι στους προγόνους μας που έχτισαν το ξωκλήσι, ντροπή και ασέβεια απέναντι στην ιστορία γιατί εκεί γράφτηκε ο αιματηρός επίλογος της άτυχης εξέγερσης της δυτικής Ελλάδας το 1770 κατά τα Ορλοφικά, ντροπή και ασέβεια στους προπαππούδες μας που έπεσαν νεκροί εκεί πάνω, ντροπή και ασέβεια στη μνήμη, στις γιορτές και στις παραδόσεις μας.
Επίσης είχα προτείνει, εγγράφως πάλι, την ανάδειξη του χώρου με συγκεκριμένες προτάσεις, όπως την κατασκευή μνημείου (όπως είναι στα Καλύβια για τους εκτελεσθέντες απ τους Γερμανούς), την καθιέρωση γιορτής την παραμονή, τη θέσπιση αγώνα δρόμου από τη γέφυρα του Δίμικου στο Σταθμό προς το ξωκλήσι σε ανάμνηση του αγώνα δρόμου που έκαναν οι Αγγελοκαστρίτες υπό τον Γουλιμή, μετά την άνιση μάχη που έδωσαν με τους Τούρκους εκεί στη γέφυρα, για να προλάβουν να ταμπουρωθούν στο ξωκλήσι καθώς η περιοχή κυκλωνόταν από τουρκικά στρατεύματα, και άλλες σχετικές εκδηλώσεις. (Αφήστε που ξηλώθηκε και η μαρμάρινη πινακίδα που είχε τοποθετηθεί το 1973 από τον Δήμο Αγρινίου στη στροφή της γέφυρας και αναφερόταν στη συγκεκριμένη μάχη των Αγγελοκαστριτών). Με ένα λόγο πρότεινα την προστασία, την αξιοποίηση και την προβολή του τόπου μας. Τη μάθηση, τη διδαχή και τη συνέχεια.
Πέρα απ τη θρησκευτική η ιερότητα του χώρου είναι και ιστορική. Ο αϊ - Λιας του Αγγελοκάστρου είναι σελίδα της ελληνικής ιστορίας, καντήλι της πίστης μας, η δική μας πατρώα παρουσία, σάρκα απ τη σάρκα του χωριού, παρακαταθήκη των δικών μας ανθρώπων. Απ τη συναίσθηση αυτή απορρέει η οφειλή του σεβασμού, της προστασίας και της διαφύλαξης. Είναι ευθύνη και ηθική υποχρέωση. Δεν μπορεί να μας γράφει η ελληνική ιστορία και εμείς "να τη γράφουμε" γιατί μας έκλεισε ο λόγγος. Ο λόγγος είναι λόγγος, Μήπως θέριεψε και σε μας ο λόγγος της αδιαφορίας; Η ευθύνη να διασώσουμε, να προστατέψουμε, να φωτίσουμε τη δική μας διαδρομή και προσφορά μέσα στην ιστορία, στην πίστη, στον πολιτισμό, βαραίνει όλους μας. Πρωτίστως όμως όσους έχουν την πρώτη ευθύνη για τον χώρο. Εμείς ας θίξουμε το θέμα, ας το αναδείξουμε, ας το συζητήσουμε, ας το γνωστοποιήσουμε, ας το κοινοποιήσουμε όπου καταλαβαίνουμε, από την κοινοτική τοπική αρχή μέχρι τον Δήμο Αγρινίου. Μη φανούν δυνατότερα τα δικά μας χαλάσματα και η δική μας ερείπωση από τον ερειπωμένο αϊ - Λια.
Χρόνια πολλά.
Ευθύμιος Πριόβολος.
