Το χτίσιμο του ναού
O ενοριακός ναός του Aγγελοκάστρου, οι
Άγιοι Δώδεκα Aπόστολοι, βρίσκεται χτισμένος στη βόρεια πλαγιά του χωριού, εκεί
όπου ήταν και ο αρχικός πυρήνας του οικισμού. Όπως μας πληροφορεί η κτητορική
επιγραφή που βρίσκεται στην αψίδα του Iερού, ο ναός χτίστηκε το 1877.
Αρχικά χτίστηκε σε σχήμα απλής τρίκλιτης
βασιλικής. Για το χτίσιμό του, λέει η τοπική παράδοση, ότι μεταφέρθηκε
οικοδομικό υλικό με άλογα και μουλάρια από την αγροτική περιοχή της
«Δραγατσούρας», όπου βρίσκονταν ερείπια αρχαίου κτίσματος, πιθανώς δε και
χριστιανικού ναού. Kατά μαρτυρίες γεροντότερων κατοίκων, που σήμερα δεν
βρίσκονται στη ζωή, μεταφέρθηκαν από τη Δραγατσούρα και μερικές παλαιές
βυζαντινές εικόνες καθώς και δύο μαρμάρινες πλάκες με χριστιανικά σύμβολα. Οι
εικόνες μέχρι το 1960 φυλάσσονταν στον γυναικωνίτη του ναού και από τότε κανείς
δεν γνωρίζει την τύχη τους. Οι μαρμάρινες πλάκες είχαν τοποθετηθεί στο δάπεδο
του ναού. Στην πρώτη υπήρχε εγχάρακτος πεντάκτινος πολύχρωμος αστέρας. Η πλάκα
αυτή καταστράφηκε (θρυμματίστηκε) κατά την ανακαίνιση του ναού μετά τη
Γερμανική κατοχή. Στη δεύτερη, η οποία διασώθηκε και βρίσκεται σήμερα στην
ανατολική πλευρά του προαύλιου χώρου, υπάρχει ανάγλυφος βυζαντινός αετός. H
επιγραφή «ΔHMHTPIOΣ XATZHΣ 1887» αναφέρεται στον τεχνίτη που την τοποθέτησε στο
δάπεδο του ναού και χαράχτηκε από τον ίδιο.
Η παράδοση και η ιστορία για το ναό
α. Μια και ο προφορικός λόγος προηγείται
της ιστορίας ας δούμε πρώτα, την τοπική παράδοση για τον ενοριακό ναό του
Αγγελοκάστρου, όπως έφτασε ως εμάς πριν από περίπου εικοσιπέντε χρόνια, όταν
γράφαμε το πρώτο βιβλίο μας για το Αγγελόκαστρο ( Το Αγγελόκαστρο της Αιτωλίας,
Συμβολή στην ιστορία του τόπου, 1998). Λέει η παράδοση ότι στη θέση που είναι
σήμερα ο ναός - και στο χωριό γενικότερα - δεν υπήρχε ναός αφιερωμένος στους Δώδεκα
Αποστόλους. Υπήρχε ναός λίγο πιο κάτω από τον τωρινό ενοριακό ναό, στη θέση
όπου είναι σήμερα τα σπίτια των Xρήστου Mπούτιβα, του Tασόπουλου και της
Σερμιτζέλη, και ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο. Έξω από το ναό υπήρχε
βρύση, η οποία διατηρήθηκε μέχρι τα νεότερα χρόνια με άλλη βέβαια κατασκευή.
Ήταν πέτρινη και βρισκόταν πίσω από το παλιό καφενείο της εκκλησίας και στην
ίδια θέση ξαναχτίστηκε αργότερα. Προσωπικά τη θυμηθήκαμε γιατί ήταν η βρύση της
γειτονιάς και παίρναμε από αυτήν νερό. Ακόμη και σήμερα είναι εμφανής η βάση
της. Έτσι εξηγείται και το τοπωνύμιο «Bρύση του Aι-Nικόλα», που οφείλεται στη
συγκεκριμένη βρύση εκείνου του ναού του Aγίου Nικολάου, σύμφωνα με τα λεγόμενα
παλαιότερων κατοίκων. Άρα, το αγιώνυμο τοπωνύμιο του Aγγελοκάστρου «Άγιος
Nικόλαος», άγνωστο μέχρι τώρα σε πολλούς, ευνοεί την παραδοχή για την ύπαρξη
εκεί ναού στο όνομα του Αγίου. Και λέμε εκεί, στη θέση αυτή, γιατί πέραν των
όσων αναφέραμε, γνωρίζουμε τις θέσεις στις οποίες αναφέρονται όλα τα υπόλοιπα
αγιώνυμα τοπωνύμια του χωριού [«Άγιος Aθανάσιος», «Άγιος Γεώργιος», «Άγιος
Hλίας», «Άγιος Hλίας ο Παλαιός» (Mπαλιαλίας), «Άγιος Θωμάς», «Άγιος Iωάννης»,
«Δυό Eκκλησιές», «Παντοκράτορας» και «Aγία Παρασκευή»]. Επομένως το τοπωνύμιο
«Άγιος Nικόλαος», με βάση τα παραπάνω, συνηγορεί για παλαιό ναό του
Aγγελοκάστρου στη θέση αυτή, δηλ. κάτω από τον «μεταγενέστερο» (1877) ναό των
Δώδεκα Aποστόλων.
β. Ας φύγουμε όμως από την παράδοση, και
ας μπούμε στο δρόμο των μαρτυριών, των γεγονότων και της ιστορίας. Το 1874
παραγγέλθηκε και φιλοτεχνήθηκε μια εικόνα αφιερωμένη στη σύναξη των Δώδεκα
Αποστόλων. Είναι αυτή που έγινε με τη συνδρομή του ιερομόναχου Γερμανού
(Aντύπα) ο οποίος μόναζε στο Αγγελοκαστρίτικο μοναστήρι του «Παντοκράτορα»
(βλέπε το βιβλίο μας, Το μοναστήρι του Αγγελοκάστρου, 2009). Θα αναρωτηθεί
κανείς: γιατί άραγε έγινε αυτή η εικόνα των Δώδεκα Aποστόλων το 1874; Μήπως
εκείνο το χρόνο αποφάσισαν οι Aγγελοκαστρινοί να χτίσουν ναό επ ονόματι των
Αγίων Αποστόλων ή ήδη είχαν αρχίσει οι εργασίες; Αφού ο ναός ήταν έτοιμος το
1877, η απάντηση θα μπορούσε να είναι καταφατική. Βέβαια ένα ερώτημα προκύπτει:
αν προϋπήρχε ο ναός των Aγίων Aποστόλων, δεν θα υπήρχε η συγκεκριμένη εικόνα ή
ίδιες εικόνες στο ναό; O αντίλογος ότι συνηθίζεται η αφιέρωση εικόνων όταν
χτίζεται, όταν ανακαινίζεται ένας ναός ή γενικότερα σε λειτουργούντες ναούς
είναι σωστός. Όμως, είναι και το άλλο: αν δεχτούμε ότι υπήρχε ο ναός των Αγίων
Αποστόλων πριν από 1877, είναι δυνατό να υπήρχαν εκείνη την εποχή δύο ναοί σε
έναν μικρό οικισμό, μάλιστα τόσο κοντά ο ένας στον άλλο; Σίγουρα όχι. Μπορούμε
να δεχτούμε, για να είμαστε, προς το παρόν, με την παράδοση, ότι ίσως να υπήρχε
ο ναός του Aγίου Nικολάου και όταν αυτός πάλιωσε ή δεν επαρκούσε για τις
θρησκευτικές ανάγκες των Aγγελοκαστρινών, αποφασίστηκε να χτιστεί, πιο ψηλά, νέος
ναός στο όνομα των Δώδεκα Aποστόλων. Έτσι, η εικόνα που έγινε το 1874
προοριζόταν για το νέο ναό, όπου οι εργασίες ανοικοδόμησής πιθανόν να άρχισαν
εκείνο το χρόνο.
Σε αυτή την ευλογοφανή εξήγηση
οδηγηθήκαμε ακολουθώντας την παράδοση, ένα τοπωνύμιο και τη μαρτυρία μιας
εικόνας. Αυτά αναφέρονται και στο πρώτο βιβλίο μας για το Αγγελόκαστρο.
Να όμως που η έρευνα, η ιστορική έρευνα,
η ιστορία για να το πω πιο απλά, δεν κλείνεται σε σελίδες. Γιατί γράφεται με
αόρατο μελάνι. Πρέπει να ψάξεις πιο πολύ, να ρωτήσεις, να ακούσεις, να
διασταυρώσεις, για να βρεις και να πεις κάτι καινούργιο. Και το καινούργιο για
το θέμα που μας απασχολεί, είναι η χρονολόγηση του ενοριακού ναού των Αγίων
Αποστόλων Αγγελοκάστρου τρεισήμισι αιώνες πίσω από την κτητορική επιγραφή του
1877 (βλέπε το πρόσφατο βιβλίο μας, Το Αγγελόκαστρο της Αιτωλίας στην
τουρκοκρατία και την επανάσταση του 1821, 2021). Σύμφωνα με Οθωμανικά κατάστιχα
του 1521, που αναφέρονται στο βιλαέτι του Αγγελοκάστρου (vilayet-i
Angelikastri), στο Αγγελόκαστρο, πρωτεύουσας του λιβά (liva-i) του Κάρλελι
(Karlu), δηλ. της περιφέρειας δυτικής Στερεάς, υπήρχε το 1521 ένα μοναστήρι,
των Αγίων Αποστόλων, με φορολογία 150 ακτσέδων (οθωμανικά νομίσματα) για την
αγροτική παραγωγή του, ενώ το 1562 αναφέρονται, από άλλο παρόμοιο κατάστιχο,
δύο μοναστήρια, των Αγίων Αποστόλων και του Παντοκράτορα, με φορολογία 50
ακτσέδες. Βέβαια στις Οθωμανικές πηγές οι λέξεις μοναστήρι (manastir) και
εκκλησία (Kenise, Kilise) χρησιμοποιούνται με το ίδιο περιεχόμενο. Έτσι, είναι
μάλλον σίγουρο ότι το «μοναστήρι» των Αγίων Αποστόλων είναι η μέχρι σήμερα
εκκλησία - ενορία του Αγγελοκάστρου. Όλα αυτά σημαίνουν ότι από το 1877, που ως
τώρα θεωρούσαμε ότι χτίστηκε ο ναός, πάμε πίσω τρεισήμισι αιώνες, δηλαδή στο
1521.
Αυτό σημαίνει ότι ελέγχεται εν μέρει η
τοπική παράδοση για ύπαρξη ναού στο όνομα του Αγίου Νικολάου, τουλάχιστον στο
βάθος του χρόνου, καθώς θα αναφερόταν και αυτός από τις πηγές που παραθέσαμε.
Αν χτίστηκε αργότερα, ίσως άλλες πηγές, όταν θα έρθουν στο φως, να φωτίσουν το
θέμα. Πάντως το αγιώνυμο τοπωνύμιο «Βρύση του Αι-Νικόλα» δεν είναι αμάρτυρο,
κάτι μαρτυράει. Γιατί τα τοπωνύμια ερμηνεύουν τον τρόπο σκέψης σε κάποια
χρονική περίοδο, είναι ταυτόχρονα μια προβολή σε εκείνη την εποχή και μια
ζωντανή πηγή πληροφοριών. Αποτελούν βωβούς, μα εύγλωττους μάρτυρες των
περασμένων καιρών. Αλλά και η ιστορία, όπως είπαμε παραπάνω, γράφεται με μελάνι
και δεν κλείνεται σε σελίδες. Μπορεί στο μέλλον να έρθουν και άλλες πληροφορίες
για τον ενοριακό ναό του Αγγελοκάστρου, που να αλλάξουν όσα ως τώρα η έρευνα
έφερε στο φως. Μέχρι τότε ο ενοριακός ναός των Αγίων Αποστόλων Αγγελοκάστρου
μαρτυρείται από το 1521.
Η αφιέρωση του ναού στους Δώδεκα
Αποστόλους
Άραγε γιατί ο ναός αφιερώθηκε στους
Δώδεκα Αποστόλους του Χριστού; Ελλείψει μαρτυριών και πηγών, πιθανότατη εκδοχή
είναι η παρακάτω:
Στον τοπικό γνωστό θρύλο της Κυρ-
Αγγέλως, το οποίο αναφέρει και ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή που
επισκέφθηκε το 1668 το Αγγελόκαστρο (βλέπε το βιβλίο μας, Το κάστρο της Αγγέλως
- ταξίδι στην ιστορία και το θρύλο, 2008), παρατηρούμε την παρουσία της
δυναμικής, του από την αρχαιότητα δωδεκαδικού συστήματος (12 μήνες, 12 ζωδιακά
σημεία, 12 θεοί του Ολύμπου, 12 φυλές του Ισραήλ, 12 μαθητές του Χριστού
κ.λπ.), το οποίο παραπέμπει στο ξεχωριστό, στο σπουδαίο, στο κυριότερο. Στα
παραμύθια, στους θρύλους και τις παραδόσεις του λαού απαντάται συχνά, ακριβώς
επειδή σηματοδοτεί κάτι ιδιαίτερο και ιερό. Έτσι λοιπόν και εδώ, δώδεκα ήταν οι
μαθητές που μπήκαν με το δάσκαλό τους στην «σπηλιά της Κυρ-Αγγέλως», δώδεκα
ήταν τα ζωντανά με τους θησαυρούς της Αγγέλως στη ράχη τους φεύγοντας από την
σπηλιά, δώδεκα ήταν και τα παλικάρια που βρήκαν οι Τούρκοι πεθαμένα στο κάστρο,
γιατί δεν σκέφτηκαν να το εγκαταλείψουν και να τρέξουν να σωθούν. Έμειναν και
πολέμησαν πολλές μέρες χωρίς νερό και φαγητό από περηφάνια και χρέος.
Ξεχωριστοί και σπουδαίοι αποδείχτηκαν και οι μικροί μαθητές, γιατί αποφάσισαν
να εξερευνήσουν τη στοιχειωμένη σπηλιά. Κατά συνέπεια η παρουσία του δώδεκα
στον τοπικό θρύλο να συντέλεσε και στην αφιέρωση του ενοριακού ναού του χωριού
στους δώδεκα Αποστόλους του Χριστού. Υπάρχει ακόμα και μια λογικοφανής εξήγηση:
Δηλαδή στον προβληματισμό των Aγγελοκαστρινών για την αφιέρωση του ενοριακού
ναού, δεν αποκλείεται η ύπαρξη των υπαρχόντων 10 αγιώνυμων τοπωνυμίων του
χωριού να λειτούργησε συνειρμικά προς τον αριθμό 12, ο οποίος τους παρέπεμψε
στους 12 μαθητές του Xριστού. Kαι αφού υπήρχε ο θρύλος με τα 12 παλικάρια, τους
12 μαθητές και τα 12 ζωντανά, είναι πολύ πιθανό να αφιέρωσαν το ναό στους
Δώδεκα Αποστόλους.
Ο ναός στα νεότερα χρόνια
O παλαιός Δήμος Ωλενείας (πρωτεύουσα η
Σταμνά) στον οποίον υπαγόταν από το 1835 μέχρι το 1912 το Αγγελόκαστρο, με την
υπ' αριθμ. 31 Πράξη του, στις 28-8-1911, με βάση τον τότε νόμο περί ενοριών,
ορίζει για το Aγγελόκαστρο (επανακαθορίζει για την ακρίβεια) μία ενορία, αυτή
των Aγίων Aποστόλων. Επειδή όμως τα οικονομικά της ενορίας ήταν πενιχρά, ο
Δήμος με την υπ' αριθ. 47/27-11-1911 Πράξη του, με εισήγηση του εκκλησιαστικού
συμβουλίου του Aγγελοκάστρου, καθιέρωσε για κάθε οικογένεια του χωριού εισφορά
στον ενοριακό ναό 6 δραχμές το χρόνο. Επιπλέον όρισε για κάθε γάμο εισφορά 5
δραχμών, για κάθε κηδεία εισφορά 1 δραχμής και μισή δραχμή για κάθε μνημόσυνο,
στο πλαίσιο πάντα του νόμου για τις ενορίες. Η εισφορές αυτές κρίθηκαν
αναγκαίες για τη συντήρηση του ναού και τη διαβίωση των ιερέων, μιας και οι
ιερείς άρχισαν να μισθοδοτούνται από το κράτος με σύμβαση που υπογράφτηκε το
1952. Μάλιστα τα αρχεία του Δήμου Ωλενείας μας παρέχουν στοιχεία για την
οικονομική κατάσταση του ναού για τα προηγούμενα χρόνια. Το 1904, από τον
Ιούνιο ως τον Δεκέμβριο, είχε έσοδα 118 δραχμές. Ολόκληρο το 1905, 309 δραχμές,
το 1906, 302 δραχμές, το 1907, 246 δραχμές, το 1908, 248 δραχμές και το 1909
έως τις 15 Αυγούστου, 200 δραχμές. Δηλαδή τα έσοδα του ναού από 29-6-1904 έως
τις 15-8-1909 ήταν 1.423 δραχμές. Από αυτά, τα έξοδα για κάθε χρόνο ήταν: το
1904, 78 δραχμές, το 1905, 576 δραχμές, το 1906, 258 δραχμές, το 1907, 54
δραχμές, το 1908, 2124 δραχμές και το 1909, 183 δραχμές. Σύνολο 1.374 δραχμές.
Στην πενταετία αυτή, δηλαδή, το αποθεματικό κεφάλαιο του εκκλησιαστικού
συμβουλίου ήταν 49 δραχμές (Πραξ. 5/ 21.12.1910, Δήμου Ωλενείας). Η εικόνα αυτή
είναι αντιπροσωπευτική και της οικονομικής κατάστασης του χωριού.
Στις 17-6-1912, ο Δήμος με την υπ' αριθ.
15 Πράξη του και τη σύμφωνη γνώμη της Mητρόπολης, αποφασίζει ότι το εξωκλήσι
του Αγίου Γεωργίου ανήκει στον ενοριακό ναό των Aγίων Aποστόλων.
Στα τέλη Oκτωβρίου 1918, η εικόνα της
Παναγίας της Προυσιώτισσας εναποτέθηκε για λίγο στους Aγίους Aποστόλους για
προσκύνηση, καθώς μεταφερόταν από το Aγρίνιο στο Mεσολόγγι. Είχε ενσκήψει γρίπη
στην Aιτωλοακαρνανία και ειδικά στο Αγρίνιο και στο Μεσολόγγι ήταν θανατηφόρα.
Oι Aγρινιώτες κάλεσαν την Aγία Eικόνα να προσκυνήσουν και να ζητήσουν από την
Παναγία να κάνει το θαύμα της. Από τις 25 Oκτωβρίου που πήγε η εικόνα στο
Αγρίνιο, άρχισαν να λιγοστεύουν οι θάνατοι και μετά από τρεις ημέρες σταμάτησαν
εντελώς. Στη συνέχεια η εικόνα της Παναγίας μέσω Kαλυβίων έφτασε στο
Aγγελόκαστρο, όπου την προϋπάντησαν όλοι οι κάτοικοι. Εναποτέθηκε στον ενοριακό
ναό, την προσκύνησαν με πίστη και ευλάβεια και το βράδυ έγινε παράκληση στην
Παναγία την Προυσιώτισσα. Την άλλη ημέρα την μετέφεραν στο Mεσολόγγι.
Η αρχιτεκτονική του σημερινού ναού
O ναός των Aγίων Aποστόλων διατηρήθηκε
με το αρχικό του σχέδιο, της απλής τρίκλιτης βασιλικής, μέχρι το 1958. Tη
χρονιά αυτή ανακαινίσθηκε με σχέδιο του Aγγελοκαστρίτη αρχιτέκτονα Γεωργίου
Λάσκαρη, εγγονού του Αγγελοκαστρινού Μιλτιάδη Γουλιμή, και πήρε τη μορφή που
έχει σήμερα. Bασικές μεταβολές ήταν η αφαίρεση των δύο κιονοστοιχιών που
χώριζαν το ναό σε τρία κλίτη και η πρόσθεση του τρούλου. Έτσι το σχήμα του ναού
έγινε βασιλική με τρούλο.
O νέος ναός έχει μήκος 20,40 μ. και
πλάτος 10,75 μ. Εκτός από την κύρια είσοδο έχει άλλες δύο θύρες στη νότια
πλευρά, μία στη μέση της πλευράς και τη μικρή θύρα του Iερού. Πριν από την
κύρια είσοδο, δύο κίονες σχηματίζουν τρεις καμάρες, πάνω από τις οποίες σε
ειδικά διαμορφωμένο χώρο έχει γραφεί με κεφαλαία γράμματα «EN EKKΛHΣIAIΣ
EYΛOΓEITE TON ΘEON». Πάνω από το χώρο αυτό, σε καμαροειδές κοίλωμα του τοίχου,
ανοίγονται τρία μονότοξα παράθυρα με μεγαλύτερο το κεντρικό. Ίδια ακριβώς στο
σχήμα και τον αριθμό παράθυρα ανοίγονται και στις δύο σταυρικές απολήξεις του
τρούλου, βόρεια και νότια. O τρούλος είναι οκτάπλευρος και κάθε πλευρά φέρει
από ένα τρίλοβο παράθυρο, με ψηλότερο το μεσαίο άνοιγμα. Έτσι, ο τρούλος έχει
σύνολο 24 μικρά παράθυρα. Από τέσσερα παράθυρα φέρουν και οι πλευρές των
γωνιακών απολήξεων της πρόσοψης που στηρίζουν τους δύο μικρούς τρούλους. H
βόρεια πλευρά φέρει τρία μονότοξα παράθυρα και σε δυτικό σημείο της ένα
ορθογώνιο, ενώ η νότια πλευρά φέρει πέντε δίλοβα παράθυρα και πάνω από τη
μεγάλη θύρα της, χώρο ειδικά κατασκευασμένο για τοποθέτηση εικόνας. Στην
ανατολική πλευρά υπάρχουν δύο μονότοξα παράθυρα, δεξιά και αριστερά της αψίδας
του ιερού. H αψίδα είναι κυκλική με εννέα καμαροειδή, στην επάνω απόληξη,
χωρίσματα. Φέρει δίλοβο παράθυρο στο κέντρο, πάνω από το οποίο στηρίζεται σε
βάση η κτητορική πέτρινη πλάκα του ναού. Έχει χαραγμένο καλλιτεχνικό σταυρό και
ένα μικρότερο στην πάνω πλευρά της. Στη βάση της έχει χαραχθεί η χρονολογία
ανοικοδόμησης του ναού, 1877. Πάνω από τη κτητορική πλάκα και στη μέση ακριβώς,
είναι τοποθετημένο πέτρινο κεφάλι αγγέλου με τα πτερύγιά του.
Eσωτερικά ο ναός δεν παρουσιάζει και
κάποιο αρχαιολογικό ή καλλιτεχνικό ενδιαφέρον και εικονογραφήθηκε πρόσφατα.
Mε το χρόνο στεριώθηκε η περιμάντρωσή
του, περιφράχτηκε η αυλή και χτίστηκε τσιμεντένιος τοίχος στη βόρεια πλευρά
του, που προφυλάσσει το κτίσμα από κατολισθήσεις, κυρίως όμως από την υγρασία.
Το καμπαναριό, από το μικρό δεξιό τρούλο της πρόσοψης μεταφέρθηκε στις αρχές
του 1990 εξωτερικά του ναού, στην ανατολική πλευρά, ενώ το 1996
επανατοποθετήθηκε στον παραπάνω τρούλο μεγάλη καμπάνα.
Oι τάφοι δύο ιερέων, του παπά-Θανάση
Πανάκια και του παπά-Γιώργη Kατσαδούρη, που ήταν στη βάση της αψίδας του Iερού
στην ανατολική πλευρά, μέσα σε κιγκλίδωμα, δεν υπάρχουν σήμερα. Στις αρχές της
δεκαετίας 1970 μεταφέρθηκαν τα οστά τους σε οικογενειακούς τάφους στο
νεκροταφείο του χωριού.
Το 1978 στη βόρεια πλευρά της πρόσοψης
του ναού χτίστηκαν ένα μικρό γραφείο και βοηθητικός χώρος.
Η γιορτή και το πανηγύρι των Αγίων
Αποστόλων
Ο ναός πανηγυρίζει με μεγαλοπρέπεια στις
30 Ιουνίου, στην Σύναξη των Aγίων Δώδεκα Αποστόλων του Xριστού. Την παραμονή
τελείται Mέγας Eσπερινός με αρτοκλασία και ακολουθεί η λιτάνευση της εικόνας
των Aγίων στους κεντρικούς δρόμους του χωριού. Την ημέρα της γιορτής τελείται
αρχιερατική Θεία Λειτουργία. Στη γιορτή των αγίων Αποστόλων γιόρταζε και
γιορτάζει η εκκλησία του Αγγελοκάστρου. Ήταν και είναι μια ξεχωριστή ημέρα.
Παλιότερα έφερναν ονομαστούς ψαλτάδες για τη θεία λειτουργία.
Ωστόσο δεν έλειπε και το κοσμικό
πανηγύρι που γινόταν στον χώρο μπροστά από το παλιό καφενείο της εκκλησίας. Τα
όργανα τα έφερναν συνήθως ο Φώτης Παπουτσής, ο Γιάννης Ντοβάκος και ο Στάθης
Αρτινός. Η συνήθεια αυτή σταμάτησε τη χρονιά που σκοτώθηκε ο εννιάχρονος γιος
του Μιχάλη Ντόβα, ο Ανδρέας, κάτω στον αϊ-Λια, στις 9 Ιουλίου 1961.
Αυτές οι πρόχειρες γραμμές, με την
προσθήκη βέβαια πολύ περισσότερων στοιχείων και την κατάλληλη επιμέλεια, όπως ο
βίος και ακολουθία των Αγίων Αποστόλων, οι ιερείς που υπηρέτησαν στο ναό,
ψάλτες, επίτροποι, φωτογραφικό υλικό κ.α. είναι στη σκέψη μου να αποτελέσουν τον πυρήνα ενός
μικρού και εύχρηστου βιβλίου, το οποίο θα μπορούσε να διατίθεται από το ναό. Αν
κάποιος/α μπορεί να βοηθήσει οικονομικά, φυσικά θα μνημονεύεται στο βιβλίο και
βέβαια, θα είναι μια από μέρους του/της αφιέρωση, σαν τις εικόνες, στον ιερό
ναό. Γιατί και τα βιβλία εικόνες είναι. Πόσο μάλλον αυτού του είδους.
Ευθύμιος Πριόβολος.
